Kryetari i Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, në Filharmoninë e Republikës së Maqedonisë së Veriut mori pjesë dhe mbajti fjalim në Akademinë Solemne me rastin e festës shtetërore 8 Shtatori - Dita e Pavarësisë.
Në vazhdim ua përcjellim fjalimin e Kryeministrit Kovaçevski në Akademinë e Solemne.
“Lajmëtari i Lirisë – 8 Shtatori, në prag të kësaj feste të madhe dhe të rëndësishme për shtetësinë maqedonase, Ditës së Pavarësisë, fton për një hap të ri, të besueshëm para.
32 vjet më parë, në vitin 1991, me përcaktimin e shumicës të mbi 95 për qind të qytetarëve, u realizua amaneti për shtetin tonë të pavarur maqedonas i gjeneratave pas nesh – zë që jehon nga Ilindeni 1903 dhe KAÇKM-ja në vitin1944.
32 vjet më vonë, para nesh është zëri i qytetarëve, në përcaktimin e shumicës prej 80 për qind, për jetën në Evropë, në BE, por në Republikën e Maqedonisë së Veriut. Ne, gjeneratat e sotme, kemi detyrim t'i përgjigjemi thirrjes së 8 Shtatorit të sotëm, që kërkon nga ne vazhdimësinë e idesë shekullore për përparim.
Kjo është një mundësi që vjen në kohën kur Republika e Maqedonisë së Veriut është një shtet i themeluar ndërkombëtarisht, me kufij të siguruar, me gjuhë dhe identitet të njohur maqedonas, një vend që është shembull i një demokracie të suksesshme multietnike, e cila kontribuon në paqen rajonale dhe evropiane, si një shtet i lirë dhe sovran, anëtar i NATO-s, një vend që me siguri ec në rrugën drejt Bashkimit Evropian.
Në kohën kur në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, shtatori i vitit 2023 është shpallur muaji i kulturës maqedonase në SHBA.
Në kohën kur Bundestagu gjerman njohu gjuhën, kulturën dhe historinë maqedonase.
Në kohën kur në Shibenik të Kroacisë po shënohen ditët e kulturës maqedonase, ku e festojmë kulturën dhe artin në mënyrë të barabartë me partnerët tanë të BE-së.
Në kushte kur diplomatët mësojnë gjuhën maqedonase para se të vijnë në vend. Në kushtet kur marrëveshja e parë me Komisionin Evropian, marrëveshja për FRONTEKS-in, tashmë është nënshkruar në gjuhën maqedonase.
Dhe kur i gjithë legjislacioni evropian tashmë po përkthehet në gjuhën maqedonase. Dhe kur Bashkimi Evropian financoi përkthimin e 400 romaneve të shkruara nga autorë evropianë - në gjuhën maqedonase.
E gjithë kjo ishte krejtësisht e paimagjinueshme në fazën e parë, më kritike pas pavarësisë së vendit, në vitin 1992, kur u miratua Deklarata e Lisbonës, në të cilën thuhej se Komuniteti Evropian do ta njihte vendin tonë si shtet të pavarur, nëse Maqedonia pranonte që emri i saj të mos përmbajë fjalën Maqedoni dhe mbiemrin maqedonas.
Sot, pas 30 vitesh, realiteti është krejtësisht ndryshe.
Sot Evropa dhe bota flasin për shtetin maqedonas, popullin maqedonas dhe gjuhën maqedonase. Sot, vendlindja jonë, Republika e Maqedonisë së Veriut është një vend i njohur ndërkombëtarisht, kufijtë e të cilit janë të vizatuar në hartën botërore.
Dhe ky është dhe duhet të jetë motori ynë. Sot frenat janë vetëm në dorën tonë dhe disa prej politikanëve këtu në vendin tonë!
Shkenca vëren se gjuha maqedonase, e cila lidhet më drejtpërdrejt me identitetin tonë maqedonas, ka vazhdimësinë e saj që mund të gjurmohet lehtësisht që nga shekulli i IX-të dhe se mirënjohja nga bota për të është marrë 70 vjet më parë. Dhe thekson – çfarë ka për të shpjeguar më shumë për këtë?!
Edhe unë - pajtohem!
Siç thotë Koneski, “Gjuha është atdheu ynë i vërtetë”. Dhe ky atdhe i yni, Republika e Maqedonisë së Veriut, tashmë është një shtet i njohur ndërkombëtarisht si në aspektin territorial ashtu edhe në aspektin identitar. Përmes shkencës, artit, letërsisë. Por edhe si realitet politik!
Dhe meqenëse është kështu, për çfarë arsyesh do të frenonit perspektivën tuaj?!
Është e qartë se arsyet e përpjekjeve të tilla lidhen me interesat e huaja për pozicionimin gjeostrategjik, të ndryshëm nga qëllimi strategjik euroatlantik maqedonas. Ato shoqërohen edhe me populizëm për qëllime politike parazgjedhore dhe personale, materiale.
Por një gjë është e qartë – ajo që duhet dhe duhet bërë tani është të tregojmë një vesh për zërin e shumë kohëve më parë. Nga Ilindeni në vitin 1903. Nga KAÇKM-ja në vitin1944. Nga Maqedonia e pavarur në vitin 1991.
Sot - në vitin 2023, sonte - në këtë sallë dhe nesër - kur të zbardhë 8 Shtatori i ri - le të dëgjojmë zërin e gjeneratave pas nesh dhe thirrjen e gjeneratave para nesh.
Të vazhdojmë në rrugën e shënuar të progresit. Njësoj si në 903-tën, 44-ën, 91-ishin.
Të mos bëjmë lëshime. Por përparim.
Të mos i lëmë vend askujt të na identifikojë dhe të na vendosë në kontekstin e tyre historik. Sepse ne kemi historinë tonë dhe gjuhën tonë, të konfirmuar në nivel shkencor, ndërkombëtar.
Të vazhdojmë të afirmojmë veten në familjen ndërkombëtare të kombeve dhe shteteve, të ulur si të barabartë në tavolinë në aleancat demokratike. Sepse vetëm kështu argumentet tona, të njohura për shkencën botërore, do të jenë të njohura edhe për politikën botërore.
Ashtu si gjatë historisë, nga viti 1903 e më pas deri në vitin 1944, revolucionarët luftuan për çdo pëllëmbë tokë, por edhe për zërin e çështjes maqedonase në botë. Sepse ata e dinin se nuk ka luftë të barabartë pa praninë e një terreni të barabartë.
Vizioni i tyre tregohet i saktë, sepse ajo që filloi në Ilinden dhe dukej e parakohshme në atë kohë, u arrit në vitin 1944, kur u fitua beteja për shtetin dhe gjuhën e tyre brenda Jugosllavisë së atëhershme. Ndërsa më 8 Shtator të vitit 1991, ky vizion shekullor u realizua plotësisht, kur u themelua Republika e pavarur e Maqedonisë.
Me vendime të mençura dhe bashkim, uniteti i shtetit u ruajt në mënyrë paqësore, ndërsa zjarri i përçarjes mes republikave jugosllave digjej gjithandej.
Më pas u miratua Kushtetuta e parë. Denari u prezantua si monedhë maqedonase. U përcaktua flamuri maqedonas dhe himni maqedonas. Procesi i themelimit ndërkombëtar ka filluar.
Ne u bëmë anëtar i plotë, anëtari i 181-të, i Kombeve të Bashkuara, dhe më pas i Organizatës Botërore të Tregtisë, në vitin 1993. U bëmë anëtar i OSBE-së, për të qenë sot kryesues me OSBE-në. Dhe më pas edhe në Këshillin e Evropës në vitin 1995. U bëmë anëtare e CEFTA-s në vitin 2006.
Gjatë asaj periudhe jemi përballur me disa kriza: embargo, tranzicion, konflikt ushtarak në vitin 2001. Regjim, izolim ndërkombëtar.
Me vendime të mençura dhe bashkim, arritëm të rivendosim demokracinë në vitin 2017. Dhe rinovuam marrëdhëniet me partnerët tanë strategjikë ndërkombëtarë.
Në vitin 2020, Republika e Maqedonisë së Veriut u bë anëtarja e 30-të e plotë e NATO-s.
Pas plot 17 vitesh që kur morëm statusin e kandidatit për anëtarësim në BE në vitin 2005, vitin e kaluar, 2022, hapëm bisedimet me Bashkimin Evropian. Dhe sot kemi mundësinë më reale dhe unike të këtij lloji, për një proces të shpejtë të anëtarësimit në Union, në vitet e ardhshme.
Po, të gjitha betejat tona kanë qenë dhe janë plot sfida, që nga viti 1991 e deri më sot, siç kanë qenë nga viti 1903 deri në 1944, deri në shpalljen e pavarësisë.
Patriotizëm është t'u besosh Koneskit dhe Andreevskit.
Të besosh përvojat e së kaluarës tënde historike, sepse kjo do të thotë respekt i vërtetë për historinë e vet.
Të nderuar qytetarë dhe pjesëmarrës të respektuar në këtë Akademi,
Nëse kemi mësuar diçka në këto 32 vite, është se stabiliteti maqedonas lidhet drejtpërdrejt me integrimin në sistemet demokratike, në NATO dhe në Bashkimin Evropian, si dhe me kohezionin e brendshëm etnik.
Ne kemi mësuar se duhet të bëjmë aleatë, jo armiq.
Dhe se ne duhet të veprojmë së bashku dhe të bashkuar.
Ne kemi përjetuar se çfarë do të thotë izolim ndërkombëtar dhe sundim jodemokratik.
Kemi parë se çfarë sjell intoleranca ndëretnike, e cila sjell politika etnocentrike, populiste dhe me atë politika jashtëzakonisht të papërgjegjshme dhe joshtetërore.
Ky shtet, që nga Republika e Krushevës dhe KAÇKM-së, është vendosur në multietnicitet, i cili është inkorporuar në Kushtetutën e Maqedonisë së pavarur. Vendimi për pavarësinë e Republikës u mor me bashkim politik dhe etnik.
Presidenti i parë i Republikës së Maqedonisë së pavarur, Kiro Gligorov, kishte të drejtë kur vlerësoi se “Vota për shtetin sovran dhe të pavarur maqedonas është votë për Maqedoninë, shtëpi e përbashkët e maqedonasve, shqiptarëve, turqve, vllehëve, serbëve, romëve dhe përfaqësuesive të kombeve të tjera që jetojnë në të”. Se shteti maqedonas është një shtëpi e përbashkët e ndërtuar mbi përvojën shekullore të tolerancës dhe respektit kombëtar dhe fetar. Siç buron nga fryma e Manifestit të Krushevës, i cili mishëronte idetë e avancuara demokratike të revolucionarëve ilindenas për bashkëjetesën, barazinë midis kombësive dhe harmoninë vëllazërore. Kjo është baza e Deklaratës së KAÇKM-së, sipas së cilës “të gjithë qytetarët e shtetit federativ maqedonas janë të barabartë para ligjeve, pavarësisht nga kombësia, raca dhe feja e tyre”.
Kjo do të thotë se komuniteti, mbi të cilin bazohet Europa e sotme, në këtë tokë tonën maqedonase ishte strategji, udhërrëfyes dhe forcë edhe para se të ekzistonte Bashkimi Evropian.
Komuniteti si vlerë evropiane është në kodin maqedonas. Ky unitet gjithnjë ngrihej mbi mosmarrëveshjet, nga kudo që vinte. Dhe kjo është arsyeja pse ne nuk kemi asgjë për të ikur sot dhe nuk kemi asgjë për tu frikësuar.
Sfidat kanë ekzistuar dhe do të ekzistojnë.
Ndërsa mënyra më e mirë për t'u ballafaquar me sfidat është t'i përballosh ato dhe t'i zgjidhësh ato.
Një sfidë është një shans për të bërë më të mirën tuaj.
Dhe atë shans unik për përparim, të lidhur drejtpërdrejt me integrimin tonë në Bashkimin Evropian, e kemi tani.
Jemi në një kontekst të papërsëritshëm, kur për shkak të mundësive gjeopolitike dhe nevojës për të garantuar stabilitetin e kontinentit evropian, ne kemi nevojë për Bashkimin Evropian dhe komunitetin ndërkombëtar demokratik, ashtu siç na duhen.
Gjithashtu, të gjitha mesazhet nga partnerët tanë strategjikë, nga SHBA-të, nga NATO, nga vendet anëtare të BE-së, janë se Ballkani Perëndimor shihet si një potencial ekonomik për komunitetin transatlantik.
Kjo do të thotë për ne se pagat dhe pensionet minimale dhe mesatare më të larta që kemi arritur - do të jenë shumë më të larta, sipas standardeve evropiane.
Ndërmarrjet vendore që kanë mbështetjen më të madhe shtetërore deri më tani - do të marrin shumë më tepër ndihmë shtetërore për t'u zhvilluar në vend, por edhe për të qenë konkurruese në tregun evropian prej gjysmë miliardë banorësh.
Investimet e huaja, të cilat janë më të mëdhatë ndonjëherë, do të jenë edhe më të shumta, sepse investitorët duan siguri dhe një klimë të parashikueshme investimi.
Do të bëhet e mundur edhe me të drejtën funksionale, që është një nga kapitujt e parë që do të hapim menjëherë pas dhjetorit, për t'i përafruar ato me rregulloret dhe praktikat evropiane.
Mbështetja evropiane për bujqësinë, për investime kapitale për shkolla moderne, ambulanca, rrugë, për investime në energjetikë, për një mjedis ekologjikisht të pastër dhe të shëndetshëm - do të jetë drastikisht më i madh.
Këto nuk janë shpresa. Këto janë perspektiva, të bazuara në fakte.
Sepse një shtet anëtar i Unionit merr 11 herë më shumë ndihmë evropiane nga fondet e BE-së, nga një vend kandidat për anëtarësim.
Shtetet që u bënë pjesë e Unionit, në pesë vitet e para, kanë nga 100 për qind në 200 për qind rritje të pagave të punëtorëve të tyre.
Dhe ata kanë deri në 90 për qind rritje të Prodhimit të Brendshëm Bruto në shtetet e tyre, gjë që gjeneron rritjen e përgjithshme ekonomike në shtet.
Faktet e sotme tregojnë se 80 për qind e eksporteve maqedonase shkojnë në vendet anëtare të BE-së.
Se 50 për qind e importeve në vend vijnë nga vendet anëtare të BE-së.
Dhe që Bashkimi Evropian, në këtë Pavarësi 32-vjeçare, është bërë pjesë e pandashme e zhvillimit tonë, ka investuar 3.3 miliardë euro në vendin tonë. Sepse ata besojnë në vendosmërinë tonë të sinqertë drejt integrimeve evropiane, si synimin tonë strategjik, por edhe qëllimin e tyre strategjik.
Nëse së bashku me fqinjët tanë nga Ballkani Perëndimor nuk e hedhim hapin drejt integrimit evropian, vendi ynë kërcënohet sërish me izolim. Përsëri pritje dhe bllokime të përsëritura. Dhe kjo do të thotë një shans i humbur për përparim dhe anasjelltas, kthim dhe një errësirë e re, në të cilën ai do të jetë i zemëruar për një kohë të gjatë siç ishte i zemëruar për 11 vjet.
Udhëheqësitë politike, Kuvendi dhe populli në vendin tonë kanë bërë gjithmonë atë që duhej. Dhe për shkak të gjithë kësaj, duhet të jetë dhe do të jetë sot.
Liri do të thotë edhe përgjegjësi.
Prandaj, le të dëgjojmë zërin e 8 Shtatorit - dhe të ecim përpara!
Unë punoj dhe do të punoj, ndërsa u bëj thirrje të gjithëve të bashkohemi rreth qëllimit që kemi përpara dhe ta bëjmë atë të funksionojë. Sepse uniteti me të cilin u arrit e ardhmja e pavarur e Maqedonisë së Veriut në vitin 1991 është ende prezent në përcaktimin e qytetarëve për të ardhmen evropiane të vendit tonë.
Patriotizmi nuk është mënyra se si e shikojmë të kaluarën, por si ndërtojmë të tashmen dhe të ardhmen me përvojat e së shkuarës.
Këto ditë isha më shpesh në mesin e të rinjve dhe në prag të 8 Shtatorit, kur më pyetën se çfarë urojnë për ditën e pavarësisë, mora këtë përgjigje: Të jemi të lumtur të gjithë.
Le të na bashkojë kjo. Dëshira për lumturi. Dëshira e fëmijëve tanë. Besimi i rinisë sonë. Malli i prindërve. Për fat - në vend, në mesin e të dashurve, në atdhe. Sepse është e realizueshme.
Gëzuar 8 Shtatorin - Ditën e Pavarësisë së vendit tonë, Lajmëtar i lirisë dhe me vendime të reja të guximshme, dinjitoze , në suksese të reja të përbashkëta!”.
