Ваљон Сарачини, министер за економија во интервју за МИА

ЕБОР предвиде дека македонската економија годинава ќе порасне за 1,8 отсто. Дали оваа проекција е реална и кои се носечките сектори што ќе ја опорават економијата?

- Проценката на ЕБОР дека економијата на Република Македонија во текот на 2013 година ќе се зголеми за 1,8 отсто е многу близу до стапката на пораст на БДП од 2 отсто во 2013 година, која ја проектираа Владата на Република Македонија и ММФ. Се чини дека таквата стапка е реално остварлива, затоа што е проектирана со примена на конзервативен (претпазлив) метод кој, главно, се сведува на следното:

Прво, при проектирањето се земени предвид актуелните и очекуваните стагнантни движења и состојби во светската економија и во економијата на ЕУ, особено во економиите на земјите со кои Република Македонија остварува најинтензивна економска соработка (Германија, Италија, Србија, Грција, В. Британија, Бугарија...);

Второ, БДП на Република Македонија во 2012 година се движеше околу нулата или можеби нешто под неа. Тоа значи дека споредбената основица за пораст на БДП во 2013 година е релативно ниска. Поради тоа, пораст од 1,8 отсто на економијата е вредност што може да се оствари, освен ако не се случи некое ново драстично нарушување на состојбите во европската економија, што би имало директни негативни последици и за македонската.

Проектираниот пораст на БДП може да се оствари со дејствување на повеќе сектори. Доминатно ќе биде влијанието на градежништвото, особено по најавите на Владата на Република Македонија за интензивирање на капиталните градежни интервенции во областа на патната и железничката инфраструктура и енергетиката. Дополнителен поттик на тоа ќе биде најавената или веќе почнатата реализација на странски директни инвестиции во развојните индустриски зони и во туризмот. Мерките што кон крајот на минатата и во почетоткот на оваа година ги донесе НБРМ ќе влијаат на поттикнување на производството за извоз на разни стоки и услуги, при истовремено намалување на увозот (особено на енергенси) што, исто така, позитивно ќе влијае врз големината на БДП. За остварување на планираниот пораст на БДП ќе влијае и задржувањето, а во одделни сегменти и зголемувањето на домашната потрошувачка, како резултат на зголемените буџетски средства за исплата на пензии и за социјални случаи. Најпосле, логично е да се очекува засилено дејство и на земјоделството, како резултат на натамошното зголемување на субвенциите во таа област, но и на се подобрата политика на откупување и пласирање на земјоделските производи на домашниот и на странските пазари.  

Дали има заинтересирани за тендерите за продажба на ОХИС, Еурокомпозити, ЕМО и Тутунски комбинат Прилеп?

- Интерес генерално постои за сите овие фирми, барем поаѓајќи од интересот за добивање на податоци, како и директни посети од страна на заинтересирани инвеститори. Бидејќи рокот  за претходно објавените јавни повици за продажба на акциите на Република Македонија во ОХИС АД Скопје и Еурокомпозит АД Прилеп беше продолжен,  а заинтересираните можат да подигнат тендерска документација и да достават понуди до 16.04.2013 година, премногу е рано да се зборува дали и колку понуди би добиле до крајниот рок. Веќе е познато во јавноста дека за друштвото ОХИС официјално е заинтересирана компанијата Алкот Груп, со седиште во Швајцарија. За Еурокомпозит АД Прилеп, пак, досега интерес пројавија компании од Велика Британија, САД, Турција и Литванија.

Според известувањето што го добивме од ЕМО Охрид АД, интерес за оваа фирма покажале компании од Италија, Србија и Турција, и тоа за купување на поодделни фабрики кои работат во состав на ЕМО АД, но пројавен е интерес и од страна на една македонска компанија за закуп на една од фабриките во состав на друштвото.

Генерално постои интерес и за Тутунски комбинат АД Прилеп, како една од компаниите со потешкотии во работењето, со доминанто учество  на акциите на Република Македонија во структурата на капиталот, но за нив последниот објавен повик за продажба на акциите на Република Македонија беше во 2010 година. 

Русите најавуваат влез во енергетскиот сектор во земјите од Западен Балкан. Се спомнува и нивна заинтересираност за Чебрен и Галиште. Дали е реално да се очекува дека ќе аплицираат на тендерот за изградба на овие две значајни хидроцентрали?

- Од информациите со кои располага Министерството за економија и анализите што се прават за состојбата во електроенергетскиот сектор во земјата и во регионот, може да се заклучи дека Русија преку своите енергетски компании полека навлегува во енергетскиот сектор во регионот. Како што е познато, руска компанија е сопственик и на ТЕ-ТО Скопје („Синтезис Груп”), која е независен производител на електрична и топлинска енергија, а од 1 јануари годинваа компанијата „Балкан Енерџи Груп” (која исто така е поврзана со „Синтезис Груп”) е носител на лиценците за производство, дистрибуција и снабдување со топлина во Скопје.

На 8 ноември 2012 година беше објавен Јавниот повик за изградба на хидроелектрани на Црна Река, т.е за ХЕ Чебрен и ХЕ Галиште, а една од компаниите која откупи тендерска документација е и компанијата „Балкан Енерџи Груп”, според што не е исклучена можноста оваа компанија да достави понуда за изградба на овие две хидроелектрани.

 
Годинава Владата за прв пат предвиде 500.000 денари како техничка и консултантска помош за фирмите кои воведуваат ХАЛАЛ стандард. Дали воведувањето на овој стандард може да помогне за зголемување на македонскиот извоз?

- Една од целите на мерката е зајакнување на конкурентноста на производите и услугите произведени во Република Македонија, преку имплементирање на ХАЛАЛ стандардот. Пазарот на кој е задолжителен ХАЛАЛ стандардот опфаќа 1,8 милјарди жители, со потрошувачки капацитет од 635 милјарди евра и со годишна стапка на раст  30-40 отсто. Самите бројки ја детерминираат важноста на тој пазар, односно преку имплементацијата на ваков стандард не се исполнуваат само условите за извоз на овој пазар,  туку воедно се отвара нов пазар како можност за пласирање на различни производи и услуги кои што се произведуваат кај нас. Затоа  Министерството за економија, во соработка со ИВЗ и стопанските комори во Република Македонија одлучи во рамките на Програмата за конкурентност, иновации и претприемништвио за 2013 година да воведе една таква мерка, која се очекува директно да влијае врз намалување на трошоците за воведување на ХАЛАЛ стандардот во рамките на компаниите, а со тоа ќе се придонесе генерално кон подобрување на квалитетот и конкурентноста на нашите производи во пазарот.  

Какви се ефектите од владината поддршка за отворање мали бизниси?

- Сите мерки кои Владата на Република Македонија ги има планирано и реализирано се во насока на подобрување на бизнис опкружувањето, институционалната поддршка на малите бизниси, пристапот до обуки и пристапот на капитал. Сето ова се прави со цел да се олесни започнувањето со бизнис во Македонија, кое треба да ја зголеми претприемничката активност на државата, а со тоа да се придонесе кон намалување на невработеноста и зголемување на економскиот раст. 

Во оваа насока Владата на Република Македонија, преку Министерството за економија, Министерството за труд и социјална политика и Македонската банка за поддршка на развојот, реализираат проекти и мерки кои имаат за цел олеснување на отварањето на нови бизниси и тоа преку обезбедување на субвенции, ваучери за потенцијалните и постоечките фирми, грантови и кредити. И покрај негативното влијание на економската криза врз севкупната економска активност,  Владата на Република Македонија преку имплементација на активни мерки, поточно конкретни проекти и мерки, во голема мера ги амортизираше негативните ефекти. Меѓу нив се: Субвенционирање на женското претприемништво; 50 отсто намалување на трошоците за регистрација на бизнис за студенти; Програма за самовработување; Програма преку обука до субвенционирано вработување; Програма преку обука до одржлива вработување; Едукација за започнување на бизнис; Субвенционирање на вработување; Финансиска поддршка на правни субјекти – МСП и занаетчии за отварање на нови работни места, како и преку Програмата за развој и промоција на туризмот.

Дали и годинава ќе се даваат субвенции за домаќинствата кои ќе вградат сончеви колектори и дали се размислува за зголемување на бројот на домаќинства кои ќе добијат субвенција?

- Секако, со цел поголемо стимулирање на користењето на сончевата енергија во Република Македонија, Владата на Република Македонија и оваа година донесе Програма за надоместување на дел од трошоците за купени и вградени сончеви термални колекторски системи во домаќинствата за 2013 година (Сл.весник бр.04/2013).

За нејзина реализација за 2013 година во Буџетот на Република Македонија се обезбедени средства во вкупен износ од 6.000.000 денари, кои ќе се користат за надоместување на дел од трошоците за купени и вградени сончеви термални колекторски системи во домаќинствата до 30 отсто, но не повеќе од 300 евра во денарска противредност по домаќинство за 2013 година.

Јавниот оглас е веќе објавен, и тоа на 25 јануари во неколку дневни весници и на веб страницата на Министерството за економија и ќе трае до 31 мај. Секој заинтересиран граѓанин, кој има купено и вградено соларен колектор во својот дом во  времетраењето на огласот од 25 јануари до 31 мај оваа година има право да достави барање за надоместување на дел од трошоците.

На 8 јуни е предвидено јавното извлекување на добитниците, за деталите дополнително ќе биде информирана јавноста, а сите баратели ќе бидат поканети на јавниот настан.

И во изминатиот период, односно во текот на 2007, 2009, 2011 и 2012 година беа реализирани програмите за надоместување на дел од трошоците за купување и инсталирање на сончеви термални системи. Досега вкупно се субвенционирани 1.901 домаќинства, односно во 2007 и 2009 година по 500 домаѓинства, во 2011 година 420 домаќинства и во 2012 година 481 домаќинство.

Поголемото вклучување на обновливите извори на енергија во енергетската потрошувачка се една од главните стратешки цели на Владата на Република Македонија во енергетскиот сектор. Вклучувањето на обновливите извори на енергија е значајно од аспект на создавање услови за безбедно снабдување со енергија и креирање на услови за одржлив развој во земјата. Владата ги мотивира и пред се ги подржува сите мерки и активности кои придонесуваат за промоција на обновливите извори на енергија, како и заштитата на животната средина. И стимулирањето на користењето на соларните колектори во домаќинствата е една од мерките кои се  планираат да се реализираат и во иднина на годишно ниво.

Туризмот во Македонија во последниов период станува една од позначајните гранки. Дали се предвидува некоја нова мерка за привлекување туристи и колку субвенции се предвидени  за годинава за привлекување странски туристи?

- Ние како Влада, водејќи се од својата заложба за развој, унапредување и промоција на туризмот во државата, покрај субвенциите за ниско буџетните авио компании со цел привлекување на овие авио компании и отворени нови линии за поврзаност со светот, преку Програмата за развој на туризмот за 2013 година, ќе дадеме сериозна поддршка и значителен придонес во развојот на туристичката дејност.

Намената на издвоените средства е ефикасна и конкретна поддршка на промотивните активности за туристичкиот развој на државата, поттикнување на инвестициите во туризмот, презентација на Република Македонија како поволна и интересна туристичка дестинација, анимација на странските туристи за остварување на посети на земјата, развој на туристичките гранки, овозможување подобра и поефикасна туристичка понуда, како и директна финансиска поддршка за привлекување на странски туристи преку субвенционирање на туристичките агенции кои носат странски туристи во земјата.

Дел од активностите ќе се реализираат преку Министерството за економија, а дел преку Агенцијата за промоција и поддршка на туризмот. Мора да споменеме дека оваа година Владата издвои 148.000.000 денари или околу 2,5 милиони евра, што е за два и пол пати повеќе средства во однос на минатата година, кога финансиската поддршка изнесуваше околу милион евра.

Посебно значајно е што како Влада годинава ја зголемивме сумата за субвенции за привлекување на странски туристи, односно за субвенционирање на организираниот туристички промет и од минатогодишните 800.000 евра за оваа намена, во 2013 година се издвоени 1.000.000 евра, што е зголемување за 20 отсто.

За поддршка на редовните промотивни активности се предвидуваат 53.000.000 денари, и тоа за: промотивен материјал, учество на туристички саеми, средби со странски туроператори и посети на Република Македонија од страна на туроператори и новинари, билборд кампањи, конференции и работилници за дојдовен туризам.

Така, годинава потенцијалите на нашата земја организирано ќе бидат презентирани и промовирани на 18 дестинации, и тоа на големи саемски манифестации од областа на туризмот, како што се саемите во Москва, Виена, Хелсинки, Утрехт, Софија, Тирана, Истанбул, Белград, Варшава, Брисел, Милано, Гетеборг, Познањ и Берлин, како и специјална промоција на саеми и останати манифестации во Индија, Кина, Јапонија и САД, со што се очекува зголемување на свесноста на странските туроператори за нашата земја, што би резултирало и со зголемени посети.

Предвидена е и електронска промоција, преку нови медиуми и интернет, чиј таргет е младата популација која е најголем корисник на овие медиуми, како и специфична промотивна активност насочена кон транзитните патници кои циркулираат во земјата одејќи кон друга дестинација.  

Поддршка на туризмот годинава ќе опфаќа и мапирање и обележување на планинарски и велосипедски патеки, креирање на мапи, како и комплетен водич и е-водич со планинарски и за велосипедски патеки;  поддршка и развој и промоција на кампинзите; развој на е-пазар „Изнајми стан или викендичка“; поддршка и организација на културни и спортски активности во функција на развој на туризмот; изработка на стратегии за развој на алтернативен туризам и сл.

Со 4.704.000 денари ќе се спроведат активности за субвенционирање за разни туристички манифестации и форуми и субвенционирање на Националните ресторани-меани, ќе се продолжи со проектот за одбележување (сигнализација) на туристичките места, печатење на промотивни материјали од областа на туризмот, функционирање на  центарот за обука со едукација и тренинзи во туризмот и угостителството за платформата „доживотно учење“ и сл.

Во делот на развојот на туризмот интересни годинава се и четирите кредитни линии за долгорочно финансирање за купување, изградба и адаптација на мали сместувачки капацитети до 70 легла со стандард не поголем од оној кој е определен со три ѕвезди, проект кој е дел од Програмата на Владата за 2011-2015 година.

Станува збор за четири кредитни линии, изработени во соработка со Македонската банка за поддршка на развојот (МБПР), по поволни услови со прифатлив и разумен рок на отплата и вклучен грејс-период, кои помагаат при купување, изградба или адаптација на сместувачки капацитети. Се работи за поттикнување на отворање на нови сместувачки капацитети кои особено во европските држави се масовно искористени и претставуваат значаен дел од обртот на средства во светскиот туризам, а се и модел за развој на малиот и среден бизнис. 

Посебен акцент би сакал да ставам и на новата програма за вложување во инфраструктурата во државата, пред се на патната, која е многу важна за развојот на туризмот, воопшто.

 

Извор: „МИА“

Новинар: Валентин Јанковски